Jąkanie jest zaburzeniem złożonym, na które składają się nie tylko problemy logopedyczne, ale także psychologiczne, emocjonalne czy społeczne. Definiując jąkanie można użyć czterech kategorii identyfikacji i opisu tego zaburzenia: psychologicznej, lingwistycznej, fizjologicznej i socjologicznej.
- Artykuł pochodzi z: Jastrzębowska, A. (2016). Jąkanie jako problem złożony: wpływ niepłynności mówienia na osobowość i samoocenę osób dorosłych jąkających się, Forum Logopedyczne, 24, s. 47 – 58.
Zbigniew Tarkowski, próbując podsumować wszystkie cztery możliwości objaśnienia jąkania, podaje następującą definicję: „[…] jąkanie jest niepłynnością mówienia, spowodowaną 47 nadmiernymi skurczami mięśni oddechowych, fonacyjnych lub artykulacyjnych, której to niepłynności towarzyszą różnorodne reakcje indywidualne i społeczne, zakłócające komunikację międzyludzką” (2001: 13).
Mieczysław Chęciek podaje natomiast moim zdaniem najszerszą definicję jąkania jako: „[…] komunikatywnego zaburzenia płynności mówienia o podłożu wieloczynnikowym, któremu towarzyszą zakłócenia fizjologiczne, psychologiczne, językowe i socjologiczne, a przejawia się skurczami mięśni oddechowych, fonacyjnych i artykulacyjnych, wywołujących kloniczne i toniczne blokowanie jednostek mowy oraz dysfunkcjami objawów pozajęzykowych pod postacią m.in. stanów logofobicznych i współruchów mięśniowych” (2007: 48).
Opierając się na własnych obserwacjach stawiam hipotezę, że osoba jąkająca się ma temperamentalną predyspozycję do pojawienia się u niej jąkania. Jest często nadwrażliwa emocjonalnie, przeżywa silniej niż pozostali rozmaite sytuacje i wydarzenia, które czekają na nią w życiu. Jest to również osoba bardziej nieśmiała, raczej introwertywna, mniej niż inni otwarta, a także mająca niższą samoocenę. Ciężko jej budować pozytywny obraz samego siebie, kiedy ciągle czuje się gorsza czy „inna” niż pozostali, ponieważ jąka się. Ta „góra lodowa”, jak opisuje osobę jąkającą się Bogdan Adamczyk (1998), kryje „pod wodą” wiele trudności natury psychologicznej, niewidocznych na co dzień, a mających bardzo duży wpływ na osobowość jednostki.
Dla osoby jąkającej się jej zaburzenie jest przykrą dolegliwością, która powoduje, że jakość jej życia staje się niższa. W odczuciu osoby jąkającej się, zaburzenie to ogranicza jej działania, plany, aspiracje i marzenia. Może też negatywnie oddziaływać na relacje z otoczeniem oraz utrudniać nawiązywanie kontaktów z innymi ludźmi. Osobom jąkającym się towarzyszy ciągły lęk przed wypowiadaniem określonych słów czy głosek, przed oceną ze strony odbiorcy, przed wystawieniem się na pośmiewisko z powodu swojego zaburzenia. Objawy niepłynności powodują lęk przed mówieniem i stres, który nasila objawy jąkania i zwiększa logofobię. Wszystkie te elementy powodują, że jąkanie przypomina „błędne koło”, z którego bez pomocy nie tylko logopedy, ale także psychoterapeuty i przepracowania swoich wewnętrznych problemów trudno jest się uwolnić.
